DASK Reasürans Anlaşmaları

DASK’ın yayımladığı 2021 yılı Faaliyet Raporuna göre Kasım 2021 – Ekim 2022 dönemi için aşağıdaki hasar fazlası reasürans sözleşmesi bulunmaktadır.

	01.11.2020-2021	01.11.2021-2022
Alt Limit	5.000.000	5.000.000
Üst Limit	32.125.000	36.900.000

Buna göre, 1 Kasım 2021 – 31 Ekim 2022 arasında geçerli katastrofik toplam hasar fazlası anlaşması ile 5 Milyar TL konservasyonu aşan toplam 31,9 Milyar TL koruma tutarı sağlandığı anlaşılmaktadır.

a) Katılım Sigortacılığı ve Katılım Esaslı Reasürans

Katılım sigortacılığı kapsamında üretilmiş olan poliçelerin üretiminde yapılan ayrıştırmanın hasar sistemlerindeki raporlamalar ve genel kontrol adımlarında da yapıldığı, hasar tazminat ödemeleri katılım sigortacılığı kapsamında üretim yapmakta olan sigorta şirketlerinin poliçe prim tutarlarının toplandığı ayrı bir havuzdan ve bankadan IBAN/isme havale şeklinde yapıldığı, ay ve yılsonlarında her hesap kendi işlemleri bazında kontrol edilerek mutabakat çalışmaları yürütüldüğü açıklanmıştır.

Söz konusu anlaşmanın reasürans paylarının %95,5 konvansiyonel, %4,5 katılım esaslı olarak belirlendiği, ancak DASK’ın 2021-2022 yılı içerisinde toplanan katılım fonlarının düşük kalması ve katılım reasürans şirketlerinin sayı ve kapasite olarak az olması ile birlikte coğrafi bölgede benzer yapının olmamasının da etkisiyle DASK katılım portföyü için ihtiyaca cevap verebilecek optimum faydayı sağlayan ayrıca bir katılım reasürans koruması temin edilemediği belirtilmiştir.[1]

b) Hasar Fazlası Desteği

Afet Sigortaları Kanununun “Hasar fazlası desteği” başlıklı 8’nci maddesinde yer alan “Kurum tarafından üstlenilen riskler için ulusal ve uluslararası piyasalardan uygun koşullarda yeterli koruma sağlanamaması hâlinde, Bakanın teklifi ile Bakanlar Kurulunca belirlenecek kısmının uygun bir bedel karşılığında Devlet tarafından taahhüt edilmesine karar verilebilir.” hükmü ile reasürans piyasasında üstlenilecek deprem riskleri için yeterli koruma sağlayacak reasürör bulunamazsa, Devletin uygun bir bedel (reasürans anlaşmasında kabul ettiği orana denk gelen primi) karşılığında reasürans anlaşmasından pay alabilmesi öngörülmüştür.

Söz konusu Kanun hükmü kapsamında, 05.11.2020 tarih ve 31295 sayılı Cumhurbaşkanı Kararına göre Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 2020 yılında yapılan reasürans anlaşmalarında 1.Layerda %14.425 oranında, 2. Layerda %14.524, 3. Layerda %10,644 ve 4. Layerda %16,30 oranında payı olduğu, toplamda 3.378.630.000 TL teminat verdiği anlaşılmıştır.

Söz konusu Kanun hükmü kapsamında, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 2021 yılında yapılan reasürans anlaşmalarında payı olduğu anlaşılmakla birlikte hangi layerda (kademede) ve ne kadar payı olduğu açıklanmamıştır. Ancak söz konusu Yıllık Faaliyet Raporunda, tahakkuk esası bilinmemekle birlikte reasürörlere devredilen toplam 503.257.298 TL primin 44.977.695 TL kısmı ile gelecek aylara ait toplam reasürans primi olan 340.239.272 TL’nin 37.500.000 TL’lik kısmının Bakanlığa ait olduğu görülmektedir.

Bu anlaşmalarda en çok Munich Re ve Swiss Re’nin payı olduğu açıklanmış, ancak pay oranı ve diğer reasürörler açıklanmamıştır. Sermayesinin %100’ü T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı’na ait olan Türk Reasürans AŞ’nin de 2020 ve 2021 yıllarında yapılan reasürans anlaşmalarında payı olduğu anlaşılmakla birlikte hangi layerda (kademede) ve ne kadar payı olduğu açıklanmamıştır. Ancak söz konusu Yıllık Faaliyet Raporunda, tahakkuk esası bilinmemekle birlikte reasürörlere devredilen toplam 503.257.298 TL primin 44.977.695 TL kısmı ve gelecek aylara ait toplam reasürans primi olan 340.239.272 TL’nin 53.145.000 TL’lik kısmının Türk Reasürans AŞ’ye ait olduğu görülmektedir.

DASK’ın ödeme gücü, sahip olduğu birikmiş fonlar ve reasürans piyasalarından almış olduğu korumanın toplamı ile sınırlıdır. Faaliyet Raporunda, 14,9 TL Milyar TL birikmiş fon ve 31,9 Milyar TL toplam hasar fazlası reasürans koruma tutarı olmak üzere DASK’ın ödeme kapasitesinin 31.12.2021 itibariyle toplam 46 Milyar TL olduğu açıklanmıştır.

c) Kasım 2022 – Ekim 2023 Dönemi Reasürans Anlaşması

DASK’ın 2022 yılı Faaliyet Raporu yayınlanmadığı için Kasım 2022 – Ekim 2023 dönemi reasürans anlaşmasının detayları tespit edilememiştir. Buna karşın, DASK yetkilileri 23 Milyar TL fon büyüklüğü ile birlikte toplamda 117 Milyar TL’lik ödeme kapasitesi olduğunu beyan etmektedir. DASK ülkemizde faaliyet gösteren sigorta şirketlerine DASK üstlendiği deprem risklerine ilişkin hazırlanan reasürans anlaşmasına katılmaları için Kasım 2022 – Ekim 2023 dönemi için hasar fazlası reasürans sözleşmesi aşağıdaki tablo sunulmuştur.

Layer	Limit	Deductible
1 TRY	10.000.000.000	16.000.000.000
2 TRY	10.000.000.000	26.000.000.000
3 TRY	10.000.000.000	36.000.000.000
4 TRY	15.000.000.000	46.000.000.000

Ülkemizde faaliyet gösteren sigorta şirketlerine de sunulan bu anlaşma yapısına göre deprem olduğunda toplam tazminat taleplerinin ilk 16 Milyar TL kısmı DASK tarafından karşılanacak, bu tutarı aşan 10 Milyar TL kısmı 1.Layer (kademe) reasürörleri, 26 Milyar TL’yi aşan 10 Milyar TL kısmı 2.Layer reasürörleri, 36 Milyar TL’yi aşan 10 Milyar TL kısmı 3.Layer reasürörleri ve 46 Milyar TL’yi aşan 15 Milyar TL kısmı 4.Layer reasürörleri tarafından karşılanacaktır. Buna göre, DASK üstlendiği risklere ilişkin 45 Milyar TL reasürans koruması bulunmaktadır.

Bu tür anlaşmalarda yenileme hakkı, yukarıdaki kademelerin koruma tutarları tüketildikçe tüketilen kısmının anlaşma yılında meydana gelebilecek başkaca depremlerde yeniden kullanılması amacıyla genellikle önceki fiyattan veya daha yüksek fiyattan yenilenmesidir.

2022 yılı Faaliyet Raporu yayınlanmamakla birlikte DASK yetkilileri, DASK’ ın konservasyonun kalan 16 Milyar TL kısmında başkaca reasürans koruması olduğu ve DASK’ın gerçek konservasyonun 4,2 Milyar TL olduğunu açıkladılar. Buna ilaveten yukarıdaki koruma tablosunun üstünde iki layer daha olduğunu, bu şekilde mevcut varlıkları artı reasürans korumasının 117 Milyar TL olduğunu, her layerda bir yenileme hakkı olduğunu beyan etmektedir.

Yapılan açıklamalara göre DASK’ın ödeme gücü:

	Limit
DASK Saklama Payı (Konservasyon)	4.200.000.000
İlk koruma tutarı	11.800.000.000
İkinci koruma tutarı	45.000.000.000
Üçüncü koruma tutarı	37.200.000.000
DASK kalan finansal varlığı	18.800.000.000
Toplam	117.000.000.000

Söz konusu reasürans anlaşmalarına ülkemizde faaliyet gösteren sigorta şirketlerinin katılımına da açılmıştır. DASK yetkilileri, 6 sigorta ve reasürans şirketinin katıldığı ve toplam 400 Milyon TL bir reasürans koruması üstlendiği, ayrıca Türk Reasürans AŞ’nin 2022 yılı reasürans anlaşmasına katılmadığını beyan etmiştir.

Dünyada sigorta sektörü üzerinde kredi derecelendirme yapan AM Best’e göre DASK’ın mevcut kapasitesinde riskin çok önemli bir bölümü global reasürans şirketlerinden Munich Re ve Swiss Re’nin üzerinde, geri kalan bölümlerin Avrupa, Londra ve Bermuda piyasalarından reasürans şirketleri var.[2]

DASK 2020 yılından itibaren reasürans korumalarını “DASK poliçelerindeki sigorta bedellerinin, primin ve hasar ödemelerinin TL cinsinden olması nedeni ile reasürans programı ilk kez TL’ye çevrilmiştir.” gerekçesiyle Avro’dan TL’ye çevirmiştir.[3] Bu konuda Teknik İşletici Türk Reasürans AŞ 2021 yılı Faaliyet Raporunda “DASK olarak tüm planlarımızı olası büyük İstanbul depremine göre oluşturduk. Hasar ödeme kapasitemizi 26 milyar TL’den 40 milyar TL’ye ulaştırdık. Yurt dışına ödenen EURO cinsinden reasürans maliyetini TL’ye çevirerek, DASK’ın reasürans koruması için ödediği reasürans primlerinden doğacak büyük kur farklarının önüne geçtik.” şeklinde bir açıklamada bulunmuştur. Ancak DASK yetkilileri döviz üzerinden korunma alınması halinde konservasyonun yükseleceği bunun da DASK’a ilave yük getireceği düşüncesi ile TL koruma aldıklarını beyan etmiştir. Buna karşın sigorta şirketleri ülkemizde katastrofik riskler için ABD Doları veya Avro cinsi üzerinden reasürans koruması almaktadır.

d) DASK’ın Yeni Tarifeye Göre Ödeme Yapması Halinde Reasürans Anlaşmasının Durumu ve Reasürörlerin Tutumu

DASK, azami iyi niyet kuralının (utmost good faith) bir gereği olarak reasürans koruması aldığı reasürörlere konu ile ilgili tüm bilgileri bütün açıklığı ile bildirmek zorundadır. Bu kapsamda, DASK zaten 1 Kasım 2022 tarihinden itibaren geçerli olan anlaşma kapsamında, 25 Kasım 2022 tarihinde yürürlüğe konulan metrekare bazında 3.016 TL yeniden yapım maliyetini ve 640.000 TL azami teminat tutarını reasürörlere bildirdiği ve reasürörlerden onay aldığı tahmin edilmektedir. Başka bir deyişle, reasürörler artık yeni tarifedeki metrekare başına yeniden yapım bedelini ve azami teminat tutarını kabul etmiştir. Hal böyle ise zeyilname yaptırmayana eski tarife üzerinden ödeme yapmak, sigortalıya karşı yapılan bir haksızlık olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak metrekare bazında yeniden yapım maliyeti ve azami teminat gibi çok önemli bir hususun reasüröre bildirilmemiş olması halinde, “non disclosure of material facts” (maddi hususların bildirilmemiş olması) noktasından hareketle, anlaşmanın butlan ile malul olması sonucuna dahi gidebilir.

Son olarak, reasürans anlaşmalarında “All terms, clauses and conditions as original and reinsurer is to follow the original settlements in all respects” şeklinde tanımlanan “follow the fortune” klozu yer alır. Buna göre, DASK bütün talepleri yeni tarifeden öderse, reasürörler de yeni tarife üzerinden koruma tutarlarını öderler.

Bu klozlara rağmen, reasürörler tarifenin her yıl Kasım ayı içinde yenilendiğini ve bir önceki yılda da tarifeye %19 oranda zam yapıldığını bildiğine göre yapılması planlanan zam oranını DASK ile müzakere ettikleri tahmin edilmektedir. Bu müzakerede, yapılması planlanan zam oranın büyüklüğü nedeniyle daha önceki bölümlerde anlatılan son üç yıldaki otomatikman teminat artışı maddesinin tarife ve talimatlardan da kaldırılması kararlaştırılmışsa, reasürörler muhtemelen yargı süreci sonunda ödenecek tazminatlara katılmayacak ve DASK tahminen toplam 20 Milyar TL kadar ek tazminat, vekalet ücretleri ve yargılama giderlerini kendi karşılamak zorunda kalabilir.

e) Kahramanmaraş Depremlerin Reasürans Fiyatları Üzerindeki Etkisi

Dünyada küresel ısınma ve çevre kirliliği gibi bir çok nedenden dolayı artan doğal afetler sebebiyle reasürans şirketlerinin maliyetleri sürekli artmaktadır. Bu kapsamda sürdürebilir bir ekonomi modelleri geliştirmenin gerekliliği gün geçtikçe önemi artmaktadır. Sürdürülebilir ekonomi içinde en iştahlı sektörün sigorta ve reasürans şirketleri olması gerektiği açıktır. Ancak, ülkemizdeki sigorta ve reasürans şirketlerin bu alanda ilgileri artmakla birlikte çalışmaların çok düşük düzeyde kaldığı anlaşılmaktadır.

Kahramanmaraş depremlerinden sonra deprem uzmanları İstanbul depreminin daha da yaklaştığını ve yaklaşık 7.5 büyüklüğünde bir deprem beklediklerini beyan etmişlerdir. SEDDK tahminlerine göre Kahramanmaraş depremlerinin sigorta sektörüne maliyeti DASK dahil 4,5 milyar ABD doları, DASK hariç 3-3,5 milyar ABD doları düzeyindedir. İstanbul ve çevresinin insan yoğunluğu çok yüksek olması ve ülke ekonomisinin üretim merkezi olması nedeniyle insan kayıpları ve oluşacak ekonomik kayıplar Kahramanmaraş depremleri ile mukayese edilmeyecek ölçüde yüksek olması beklenmektedir.

Bu durumda, hem Kahramanmaraş depreminde ödenecek tazminatlardan dolayı hem de deprem riskinin daha da yakınlaşmasından dolayı sigorta şirketleri bu yıldan itibaren yeterli koruma veren reasürör bulmakta zorlanacağı, ayrıca reasürans fiyatları yükseleceği ve sözleşme şartlarının (olay limiti vs) da sigorta şirketleri aleyhine ağırlaştıracağı tahmin edilmektedir. Sigorta şirketleri de bunu sigortalılarına yansıtacağı için önümüzdeki yıldan itibaren enflasyon üstünde fiyat artışları ile karşılaşılacaktır.

[1] 2021 Faaliyet Raporu, Sayfa 48

[2] https://www.insurancejournal.com/news/international/2023/02/08/706657.htm

[3] 2020 Yılına Ait Faaliyet Raporu, s.42